Hoe zag Rotterdam eruit na het bombardement?
Jongere generaties blijken geen idee te hebben over hoe de stad er na het bombardement uitzag en het de jaren erna toeging. Vaak weet men wel dat de stad gebombardeerd werd, maar heeft men er geen voorstelling van hoe kaal en leeg die stad was en ook het culturele leven van de stad volledig verdwenen was.
We willen een kleine tentoonstelling organiseren op een drukke plek als de hal van het CS of de Markthal. Een audiovisuele tentoonstelling van tien minuten neemt je mee in een kijk- en luisterervaring. De tentoonstelling maken we aan de hand van zelden of nooit eerder gepubliceerd materiaal, zoals dagboeken, foto’s en films. Waardoor het toch zelfs voor hardcore Rotterdam kenners de moeite waard zal zijn een bezoekje te komen brengen. Aanleiding van het project zijn door kleindochter Petra Houmes aangeleverde oorlogsdagboeken van haar grootvader, zoals overgedragen aan het NIOD (Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies). Beoogde oplevering is 4 mei 2024. Een verhaal over de nog recente geschiedenis van de stad die aan jongere generaties opnieuw verteld moet worden.
Aanleiding
In 2022 werden ons door een kleindochter de oorlogsdagboeken van haar opa aangeboden. Die beginnen op 14 mei 1940, de dag van het bombardement op Rotterdam en beschrijven wat opa Houmes zag in de stad. Bombardementen, razzia’s, honger, kou, executies, bevrijding, het kaalscheren van NSB-meisjes. Deze dagboeken heeft de kleindochter inmiddels overgedragen aan het Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies (NIOD). Onze inzet is om dit materiaal te gebruiken als insteek voor een tentoonstelling over Rotterdam na het bombardement.
Waar
De tentoonstelling moet op een plek komen waar mensen niet speciaal naar toe hoeven te gaan, maar op een plek waar men toevallig langsloopt. Een etalage in een drukke straat, of waarom niet in de Markthal of het CS? We slenteren allemaal wel eens met vrienden of familie van buiten de stad door de Markthal, wat zou het goed zijn als daar ineens tussendoor een kleine maar intense tentoonstelling te zien zou zijn. De Markthal gaf te kennen dat als ze plek hebben, het hen super lijkt om ons te mogen verwelkomen.
Hoe
Het wordt een herhalende tien minuten durende luisterervaring, ondersteund door foto’s en filmmateriaal met de grote lijnen. In eerste instantie niet voor Rotterdammers die alles al weten over verwoest Rotterdam. Er zal uitsluitend zelden of nooit eerder vertoond beeldmateriaal worden ingezet, aan de hand van opa Houmes die het allemaal zelf heeft zien gebeuren. Zittend op een stoeltje onderga je een ervaring en nadat je na 10 minuten weer terug bent bij het verhaal dat je al eerder gehoord hebt, maak je plek voor weer nieuwe bezoekers. We ambiëren een druk bezochte tentoonstelling en houden er vanaf het begin rekening mee, hoe we eventuele wachttijden op piekmomenten kunnen gaan verzachten. De beoogde opening van de tentoonstelling is 4 mei 2024.
Oorlogsdagboeken opa Houmes
Gelijk na het bombardement op Rotterdam op 14 mei 1940 besloot de Rotterdamse treinmachinist Wim Houmes vanaf dat moment een oorlogsdagboek bij te gaan houden. Hij zou dat blijven doen tot 27 juni 1945, drie weken na de bevrijding. Hij schreef in schriftjes over wat hij hoorde via Radio Oranje, de stem van strijdend Nederland. Over de oorlogshandelingen in Europa, Afrika en Azië. Wat ons vooral triggert zijn de belevenissen die hij zelf in Rotterdam meemaakt en als ooggetuige beschrijft. Over de luchtaanvallen, hoe hij probeert de Maas over te steken, te kijken of er nog overlevenden zijn van zijn familie op de Rechter Maasoever, hoe de eerste Joden worden opgepakt, het bombardement op Bospolder Tussendijken, de razzia’s van 10 en 11 december 1944 toen alle mannen van tussen de 17 en 40 werden opgepakt om als dwangarbeider naar Duitsland gedeporteerd te worden, de bevrijding, over NSB-meisjes die werden kaalgeschoren.
Houmes had na de oorlog Lou de Jong de directeur van het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie in Amsterdam zijn dagboeken opgestuurd. Het huidige Nederlands Instituut Voor Oorlogsdocumentatie onderzoekt momenteel de rol van de NS tijdens de oorlog. Zij zijn blij via ons nazaten gevonden te hebben, die hen toestemming hebben gegeven om het materiaal te publiceren.
Samen met de door Evan van der Most bij het Bundesarchiv in Berlijn gevonden door de Duitsers gemaakte film ‘Kriegszerstörungen in Rotterdam’ en de met een technische camera door Johan de Goederen vlak na het bombardement gemaakte nooit eerder gepubliceerde foto’s. De Goederen was een smid aan de Oudedijk die in de ruïnes van de stad onder begeleiding kluizen moest openen.